Η αποτυχία της ιστορικής προσπάθειας των κομμουνιστών, που είχε καταγραφεί στη συνείδηση των περισσότερων και ως αποτυχία της θεωρίας για το σοσιαλισμό-κομμουνισμό τους άφησε ιδεολογικά ακάλυπτους. Ο κομμουνισμός πρακτικά και θεωρητικά εμφανιζόταν ως ένας ιστορικά ανέφικτος στόχος. Στην καλύτερη περίπτωση εμφανιζόταν ως ένα αφηρημένο ρομαντικό όραμα, ως μία αφηρημένη ρομαντική ουτοπία η οποία δεν μπορούσε να λειτουργήσει ως πραγματικός ιστορικός σκοπός ενός σοβαρού πολιτικού οργανισμού. ενός πολιτικού κόμματος, ενός πολιτικού και κοινωνικού κινήματος. Αυτό αφορούσε πολύ περισσότερο τους κομμουνιστές των σοσιαλιστικών χωρών.
Έτσι, χωρίς την προοπτική του κομμουνισμού δεν υπήρχε γι αυτούς λόγος ύπαρξης του κομμουνιστικού κόμματος. Σε τελική ανάλυση αυτό εξηγεί και το λόγο που τα περισσότερα κομμουνιστικά κόμματα των χωρών του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού αυτοδιαλύθηκαν και μετεξελίχθηκαν σε κόμματα σοσιαλδημοκρατικά. Το έπραξαν αυτό και εκείνοι πουσυνέχιζαν να πιστεύουν στην ιδέα του σοσιαλισμού, όμως χωρίς την αναφορά στον κομμουνισμό ή και χωρίς την ανάγκη θεωρητικής στήριξης αυτής της επιλογής τους με αναφορά στο μαρξισμό.
Το έκαναν αυτό μέσα σε ένα πολιτικό και ηθικό κλίμα το οποίο είχε ως ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του την αίσθηση ή ακόμα και την πεποίθηση ότι η αποτυχία του υπαρκτού σοσιαλισμού, η αποτυχία της κομμουνιστικής Αριστεράς αποτελούσε την επιβεβαίωση της σοσιαλδημοκρατίας ως μιας από τις δυο κύριες πολιτικές εκφράσεις της Αριστεράς. Τη στιγμή εκείνη, αμέσως μετά την κατάρρευση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού οι κομμουνιστές που υιοθέτησαν τις θέσεις της σοσιαλδημοκρατίας δεν μπόρεσαν να αντιληφθούν ότι αυτή η ενέργεια ήταν ανυπόστατη..
Βέβαια,οι έχοντες κριτική θεώρηση πάνω στις ιστορικές εξελίξεις και πάνω στη συσσωρευμένη ιστορική εμπειρία γρήγορα αντιλήφθηκαν ότι η σοσιαλδημοκρατία επιβεβαιώθηκε όχι ως μία αριστερή πολιτική δύναμη με ριζοσπαστικούς κοινωνικοϊστορικούς στόχους, δηλαδή ως μία δύναμη σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της κοινωνίας. Η σοσιαλδημοκρατία επιβεβαιώθηκε ως μία πολιτική δύναμη η οποία περιορίζει την -περισσότερο ή λιγότερο- αριστερή της παρουσία και δράση μέσα στα πλαίσια τα οποία βάζει κάθε φορά ο καπιταλισμός -γνώρισμα του οποίου είναι ότι διαρκώς αναδιαρθρώνει το σύστημά του, εκσυγχρονίζει τους μηχανισμούς και τα μέσα του, όμως ποτέ δεν παραιτείται από την κυριαρχία του κεφαλαίου πάνω στην κοινωνία και πάνω στον κόσμο. Αντίθετα, το κάνει αυτό για να διατηρήσει την κυριαρχία του. Το κάνει στο βαθμό που είναι εξασφαλισμένη και για το μέλλον η διατήρηση της εξουσίας του κεφαλαίου. Η σοσιαλδημοκρατία επιβεβαιώθηκε ιστορικά μόνον με αυτή την έννοια -ως ένας πολιτικός οργανισμός ο οποίος διαχειρίζεται τα ζητήματα του καπιταλισμού, της καπιταλιστικής κοινωνίας την οποία επιχειρεί ή και επιθυμεί να βελτιώσει, χωρίς να θίγει την ουσία του καπιταλισμού, που είναι η κυριαρχία του μεγάλου κεφαλαίου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ριζική απομάκρυνσή της από την παλιά, την μπερνσταινική σοσιαλδημοκρατία, που με το δικό της τρόπο ήταν μαρξιστική.Αυτό έγινε σαφές για τον καθένα ιδιαίτερα μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και την μονοκρατορία του καπιταλισμού που ακολούθησε.
Αποδείχτηκε ότι η Αριστερά οριζόμενη με ιστορικούς όρους οφείλει να υποσχεθεί την υπέρβαση του καπιταλισμού -πράγμα που έχει πάψει να το κάνει η σοσιαλδημοκρατία. Έτσι, όσοι αριστεροί δεν έχουν χάσει το κριτικό τους πνεύμα μπορούν να δουν ότι η επιμονή από τη σοσιαλδημοκρατία στη χρήση του όρου σοσιαλισμός, χωρίς αυτή τη συνθήκη, δημιουργεί τη γενικευμένη ιδεολογική ασάφεια που υπάρχει στο χώρο της. Αυτή η ασάφεια, που οφείλεται και στην ασάφεια του όρου «σοσιαλισμός», δημιουργεί προβλήματα και σε πολιτικούς οργανισμούς με δηλωμένη αριστερή πολιτική ταυτότητα.
Ίσως, εξαιτίας και της ασάφειας του όρου «σοσιαλισμός» ο Συνασπισμός – που εδώ μας ενδιαφέρει ειδικότερα- απέφευγε ως πρόσφατα στα κείμενά του να πει με σαφήνεια ότι σκοπός του είναι η κατάργηση του καπιταλισμού και η δημιουργία της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Ενώ είναι βέβαιο ότι στο ερώτημα τι είδους σοσιαλιστική κοινωνία προσδοκά και υπόσχεται, δεν είναι σε θέση να απαντήσει. Έτσι που η φραστική στρατηγική δέσμευση του ιδρυτικού συνεδρίου του για την «επαναθεμελίωση της σοσιαλιστικής προοπτικής» λειτούργησε μόνον στο επίπεδο του επιθυμητού, κυρίως για την περίοδο πριν από τα συνέδριά του και στα συνέδριά του, για να ξεχαστεί μετά η αναφορά σε αυτή την δέσμευση από την ηγεσία του κόμματος.
Είναι λοιπόν απαραίτητη η αποσαφήνιση του όρου σοσιαλισμός. Τι εννοεί ο Συνασπισμός με τον όρο σοσιαλισμός; Είναι βέβαιο ότι δεν εννοεί τον υπαρκτό σοσιαλισμό ή έστω μια συγκεκριμένη μορφή του, π.χ. τον ουγγρικό σοσιαλισμό, τον λεγόμενο «κανταρικό σοσιαλισμό» ή μια βελτιωμένη παραλλαγή του ή ακόμα το σοσιαλισμό που επιχείρησε να αναπτύξει το Κομμουνιστικό Κόμμα της Τσεχοσλοβακίας με ηγέτη τον Αλέξάντερ Ντούπτσεκ, το σοσιαλισμό της «Άνοιξης της Πράγας» - το «σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο», το δημοκρατικό σοσιαλισμό σε μαρξιστική βάση. Όλες αυτές τις παραλλαγές του σοσιαλισμού φαίνεται να τις έχει απορρίψει. Λεω «φαίνεται» γιατί απ ότι γνωρίζω δεν έχει γίνει ως τώρα στο Συνασπισμό κάποια σοβαρή συζήτηση (βασισμένη σε ειδικές μελέτες) που είχε σκοπό να ξεκαθαρίσει αυτό το θέμα. Μάλιστα, φαίνεται να έχει απορρίψει και το σοσιαλισμό που είχαν προτείνει με το κοινό πρόγραμμά τους το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα με το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα του Φρανσουά Μητεράν.( Εξάλλου, και το σοσιαλισμό που πρότεινε (παρά τις ασάφιές του) το ευρωκομμουνιστικό ρεύμα και αυτόν φαίνεται να τον έχει απορρίψει. Ποιον σοσιαλισμό πρεσβεύει ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου; Και ποιον προτείνει ως όραμα και ως μοντέλο;
Είναι λοιπόν ανάγκη στη συζήτηση η οποία διεξάγεται να ξεκαθαριστεί η θέση του Συνασπισμού πάνω σ αυτό το κρίσιμο θέμα. Να πει ο Συνασπισμός τι εννοεί όταν μιλά για σοσιαλισμό. Κι αν ακόμα δεν μπορεί να αποσαφηνίσει το περιεχόμενο του όρου σοσιαλισμός τον οποίο πρεσβεύει και τον οποίο προτείνει, - εφόσον προτείνει, αφού δεν είναι αβέβαιο αν αυτό το θεωρεί αναγκαίο- θα πρέπει να διατυπώσει με σαφήνεια τις γενικές αρχές και τις γενικές κατευθύνσεις πάνω στις οποίες προτίθεται να εργαστεί για να δώσει προοπτικά την πρότασή του για το σοσιαλισμό. Αυτή είναι μία αναγκαία πράξη στην οποία πρέπει να προχωρήσει για να ελπίζει ότι θα μπορέσει να παίξει κάποιον σημαντικό ρόλο στην πολιτική σκηνή της χώρας, αλλά και στον ευρύτερο χώρο, ή ακόμα, θα έλεγα, για να μπορέσει να υπάρξει ως αριστερή πολιτική δύναμη στο μέλλον. Δηλαδή ως μία πολιτική δύναμη η οποία με το λόγο και με το έργο της αμφισβητεί στην ουσία του τον καπιταλισμό ως κοινωνική μορφή λειτουργίας του σύγχρονου ανθρώπου. Και τον αμφισβητεί θετικά προτείνοντας ένα άλλο λογικά έστωλειτουργικό μοντέλο σοσιαλιστικής κοινωνίας.
Η αποσαφήνιση της θέσης του για το σοσιαλισμό δεν είναι κάτι που ενδιαφέρει την Αριστερά μόνο προοπτικά, δηλαδή για την ιστορική στιγμή ή περίοδο που η ιστορική συγκυρία θα είναι ευνοϊκή για τη δρομολόγηση μιας διαδικασίας που στοχεύει στο σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Επηρεάζει άμεσα, εδώ και τώρα, την άποψή του για την Αριστερά, για το πως αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως αριστερό κόμμα, επομένως και τη στάση του απέναντι στα άλλα αριστερά κόμματα και συσπειρώσεις.
Στο Συνασπισμό μέχρι πρόσφατα ήταν διάχυτη η άποψη ότι αριστερό μπορεί να θεωρείται κάθε κόμμα, κάθε πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική κίνηση που υποστηρίζει και αγωνίζεται για κάποιες ιδέες (και αξίες) οι οποίες σε μια προσπάθεια συνεπούς μέχρι το τέλος κοινωνικής εφαρμογής τους μπορούν να οδηγήσουν στην πρακτική αμφισβήτησηορισμένων ουσιαστικών πλευρών του καπιταλισμού. Τέτοιες ιδέες είναι η ιδέα της κοινωνικής αλληλεγγύης, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ισότητας εκπαιδευτικών και κοινωνικών ευκαιριών, η ιδέα του ανθρωπισμού, της φιλίας και συνεργασίας των λαών η ιδέα της ειρήνης -και τώρα η ιδέα της πολυπολιτισμικότητας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και βέβαια η ιδέα του κοινωνικού κράτους,δηλαδή ιδέες οι οποίες υπάρχουν στα προγράμματα όλων των εκφράσεων της κοινοβουλευτικής Αριστεράς σε όλον τον κόσμο -μαζί και της σοσιαλδημοκρατίας.
Πρόκειται για την άποψη η οποία αγνοεί το γεγονός ότι, με δεδομένο τον καπιταλισμό, το καπιταλιστικό πλαίσιο, είναι αδύνατη η συνεπής μέχρι το τέλος εφαρμογή αυτών των αρχών και ιδεών ακόμα και στις πιο προωθημένες αστικές δημοκρατίες. Ενώ συχνά η αναίρεσή τους είναι στην ημερήσια διάταξη, όταν αυτό το επιβάλλει η εξασφάλιση των συμφερόντων του κεφαλαίου. Αυτό στη νεοφώτιστη λεγόμενη «φιλελεύθερη σοσιαλδημοκρατία» αποτελεί πλέον τον άξονα αναφοράς της πολιτικής της. Έτσι, που η χρήση του όρου Αριστερά, αριστερό κόμμα από τη λεγόμενη «φιλελεύθερη σοσιαλδημοκρατία» να χάνει το νόημά της, ακόμα και αν την κρίνουμε με τα κριτήρια της Αριστεράς του συστήματος.
Είναι και αυτό μια ιδιαιτερότητα του σύγχρονου καπιταλισμού , που σε μια διαδρομή πολλών δεκαετιών (κυρίως από τη δεκαετία του 1950) κατάφερε να ενσωματώσει στο σύστημα τη σοσιαλδημοκρατία, η οποία και λειτουργεί ή προσπαθεί να λειτουργήσει, ή θέλει να λειτουργήσει ως η Αριστερά του συστήματος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μπορεί να βάλλει το δικό της στίγμα στο καπιταλιστικό σύστημα, δηλαδή να εισάγει στο σύστημα σοσιαλιστικά χαρακτηριστικά, τα οποία είναι ικανά να λειτουργήσουν ως στοιχεία ή και παράγοντες αμφισβήτησης του καπιταλισμού, πράγμα που θα την δικαίωνε ως αριστερή δύναμη της κοινωνίας. Επιχειρώντας λοιπόν μια γενική κριτική θεώρηση αυτού του εγχειρήματος της σοσιαλδημοκρατίας αβίαστα μπορούμε να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι συνέβηκε ακριβώς το αντίθετο από αυτό που αρχικά επιδίωκε η σοσιαλδημοκρατία : τον βαθμιαίο σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Αντί να αλώσει το σύστημα αλώθηκε από αυτό. Με «παράπλευρο» αποτέλεσμα το εγκλωβισμό σε αυτή πολλών ατόμων με αριστερές ιδέες και με την πρόθεση και την ελπίδα ότι σε μια άλλη ευνοϊκή ιστορική στιγμή θα μπορέσουν να τις κάνουν πράξη. Τα άτομα αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια εφεδρεία για τη ριζοσπαστική μαρξιστική αριστερά. Αλλά αυτό είναι μια υπόθεση που χρίζει ειδικής έρευνας. Πολύ περισσότερο που πρόκειται για μια υπόθεση με πολλούς αστάθμητους παράγοντες. Ένα μέρος .από αυτές αφορούν τις αλλοιώσεις οι οποίες έχουν γίνει στις συνειδήσεις...
Ένας άλλος λόγος που επιβάλλει την αποσαφήνιση της χρήσης του όρου Αριστερά είναι ότι διατηρείται ακόμα το ιδεολογικό καθεστώς το οποίο μονοπωλεί τον όρο Αριστερά υπέρ μιας σταλινικής και νεοσταλινικής ερμηνείας του. Πρόκειται για τον τρόπο που σε μας το ΚΚΕ αντιλαμβάνεται την Αριστερά. Ανάλογη είναι και η στάση του απέναντι στις διάφορες παραλλαγές της Αριστεράς. Πρόκειται για κυρίαρχη τάση στο ΚΚΕ η οποία μονοπωλεί το δικαίωμα του φυσιολογικού συνεχιστή της επαναστατικής Αριστεράς, τονίζοντας την εμμονή της στην λενινιστική ορθοδοξία για το κόμμα, ενώ παράλληλα υψώνει ένα συνειδησιακό τείχος σε κάθε προσπάθεια επανακαθορισμού του περιεχομένου του όρου Αριστερά και του ρόλου της Αριστεράς στις σύγχρονες συνθήκες με βάση τη νέα δυναμική της σύγχρονης πραγματικότητας.
Εξακολουθεί να υπάρχει, όμως σε πλήρη υποχώρηση, ηγραμσιανή αντίληψη για την αριστερά. Αυτή η αντίληψη είχε υιοθετηθεί από το ΚΚΕ Εσωτερικού. Εκφραστής της στη χώρα μας αυτή τη στιγμή είναι το ΚΚΕ Εσωτερικού Ανανεωτική Αριστερά , που κάνει αισθητή την παρουσία της κυρίως με την εφημερίδα «Η Εποχή».Υπάρχουν βέβαια και άλλες μικρότερες αριστερές ομάδες οι οποίες αυτοπροσδιορίζονται ως αυθεντικές επαναστατικές δυνάμεις της Αριστεράς. Ή ως δυνάμεις με αριστερό αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό. Υποστηρίζωότι θα πρέπει να υπάρξει μια συνολική και αναλυτική εκτίμηση των αντιλήψεων όλου αυτού του φάσματος της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς με τις πολλαπλές εκφράσεις του, τις θεωρητικές αναζητήσεις τους. Και υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι στο χώρο αυτό με θεωρητικές ανησυχίες και αναζητήσεις. Αλλά και με θεωρητικό έργο.
Επιγραμματικά, οριζόμενη με κοινωνικο-ιστορικούς όρους, η Αριστερά συμπεριλαμβάνει όλες τις πολιτικές και ιδεολογικές δυνάμεις με σαφή αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό. Τις δυνάμεις (ή και τα άτομα) που συνειδητά και με συνέπεια αναπτύσσουν πολιτικό και πολιτιστικό έργο από τη θέση της αναγκαίας ιστορικής υπέρβασης του καπιταλισμού, με στόχο το σοσιαλισμό. Συμπεριλαμβανομένων και των δυνάμεων στις οποίες αναφέρεται ο όρος «Αριστερά των κοινωνικών κινημάτων», τα οποία συντάσσονται με αυτή την ιστορική δέσμευση.
Με μια ευρύτερη κοινωνιολογική έννοια στην Αριστερά ανήκουν όσοι με το λόγο και με το πολιτικό και πολιτιστικό τους έργο στοχεύουν στο σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Σύμφωνα με αυτή την ερμηνεία στην Αριστερά μπορούν να συμπεριληφθούν και σοσιαλιστικά ή και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα και κινήσεις που δηλώνουν ότι στοχεύουν στο σοσιαλισμό και εργάζονται για το σοσιαλισμό. Αυτός είναι ο λόγος που στον ορισμό της Αριστεράς δίνουμε έμφαση στο έργο το οποίο αναπτύσσει μια πολιτική δύναμη, ένα κίνημα, ένα κόμμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου